ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ: Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΡΡΗΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ 

ΣΤΟΥΣ ΑΡΡΗΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ 

ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

✍Ύπαρξη χλωμή, φέγγει από μέσα με το ανέσπερο φως των άστρων που κυοφορεί, χέρια τρεμάμενα από το μέθυσμα των λέξεων, σκιά ανάμεσα στο ημίφως και το απαύγασμα της ψυχής, νεύμα μυστικό, τα γραπτά του μικρή λίμνη γεμάτη με φθόγγους και αναστεναγμούς, ευχές και αναθέματα, όνειρα ποτισμένα με το νερό του ήλιου στην παλιά σελίδα...

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι ο συγγραφέας που μαγεύει με το σύθαμπο της γλώσσας του, το ημίφως του ύφους του, την αμφιλύκη της γραφής του, στέκεται ανάμεσα στο θάμβος του μεσημεριού και το μούχρωμα του σούρουπου, τεντώνει το χρυσό νήμα των λόγων του οριοθετώντας την δική του Ελλάδα, την γεμάτη λασπωμένο χώμα και στραφταλιστό ουρανό, ιδέες και ένστικτα, άφατη θλίψη και κύματα αφρίζοντα από πελάγη ευτυχίας.

Γεννήθηκε στην Σκιάθο, σαν σήμερα στις 4 Μαρτίου το 1851, και πέθανε στο αγαπημένο του νησί το 1911 στις 2 Ιανουαρίου, ενώ φέτος συμπληρώνονται 170 χρόνια από την γέννησή του και 110 χρόνια από τον θάνατο του.

Στάθηκε φάρος - μοναχικός και απρόσιτος - των ελληνικών γραμμάτων, έρημος, γεμάτος από καλοσύνη και αγάπη για τον άνθρωπο, βάδισε ατάραχος το δικό του μονοπάτι χωρίς να ξεφύγει στιγμή από τον προορισμό του, ένας προορισμός συνυφασμένος με την λύτρωση του ανθρώπου από τον πόνο που βαραίνει την μικρή ζωή του.

Σπάνια μορφή της λογοτεχνίας, φως ασάλευτο που καίει μες στην θύελλα του κόσμου, ζώνει με προσευχές τον άνθρωπο, και η γραφή του μια προσευχή για την τραγική μοίρα είναι, μια ικεσία στου θεού την καρδιά από έναν ταπεινό υπηρέτη του.

Το ορυχείο της γλώσσας του το έσκαψε πολύ βαθιά, έφτασε μέχρι την φλέβα του Ομήρου και μάζεψε από εκεί πρωτόγνωρο υλικό, την γλώσσα του που ακαριαία σε μαγεύει, σε μεταπλάθει σε κάτι διάφανο όπως όπως εκείνο το αλλόκοτο πνεύμα που ντύνoνται οι τόποι του, όπως οι αλαφροίσκιωτοι που πλάθει ο λόγος του.

Ήρωες που λαχταράς να πιείς μαζί τους ένα ακόμα ποτήρι κρασί, να τους ακούς να σου διηγούνται τα δικά τους βάσανα και τον τρόπο τους να τα βολεύουν, ήρωες Φόνισσες και Γυφτοπούλες, Χαλασοχώρηδες και Άγιοι Φτωχοί, ναύτες και ψάλτες, νεαρές κοπέλες με του έρωτα το κεντρί στο βλέμμα και κυρίες γηραιές με πάθη άσβεστα και αγάπες ξεχασμένες, παιδιά και γέροι, ντύνουν τον θάνατο με δίψα για ζωή, χαίρονται στην πιο τραγική αιχμή του πόνου.

Οι χαρακτήρες του είναι άνθρωποι πλασμένοι με μέτρο και υπερβολή, με σύνεση και παραφροσύνη, γνώστης εξαίρετος της ανθρώπινης ψυχολογίας, βουτά στο ασυνείδητο του ανθρώπου και αναμετριέται με δυνάμεις ασύλληπτες στον κοινό νου, βγάζει από εκεί ήρωες γεμάτους πληγές, αλλά και αλλόκοτη θέληση για ζωή, με ουλές βαθιές από χτυπήματα της μοίρας, αλλά και με λευτερωμένο πνεύμα, όπως ένας έμπειρος πλοηγός στην φουρτουνιασμένη θάλασσα που ξέρει που να στρέψει το καράβι για να μην το σπάσουν τα κύματα, έτσι διασχίζει την έρημο του ανθρώπινου, μέχρι να βγει στο ξέφωτο, μέχρι να προσεγγίσει την απάνεμη ακτή για να φυτέψει εκεί την λύτρωση του ανθρώπου.

Σηκώνει βαρύ το φορτίο των αμαρτιών και θέλει να το διώξει από την μοίρα του γράφοντας γι΄ αυτό, να το διαβεί μόνος του το δύσβατο μονοπάτι, ζει ερημίτης με μια μοναξιά που μέσα της χωρά όλη η ανθρωπότητα, χωρά τον θεό και τον διάβολο, αγγέλους και δαίμονες.

Ο Παπαδιαμάντης υπήρξε πρωτοπόρος και ασυμβίβαστος, ανορθόδοξος και ανοίκειος, μέσα στην γαλήνια πραότητα ελλόχευε η ανταρσία και η εξέγερση, έτσι έφτιαξε τους ήρωές του με κράματα από τους δικούς του γήινους μαγνήτες, τους έντυσε με όνειρα και εφιάλτες, με έκσταση διονυσιακή και πένθος γνώριμο σαν την μορφή του εσταυρωμένου, και πάντα άφηνε παράθυρα ανοιχτά στον νου, έσπαγε τις κλειδαριές που πίσω τους στοιβάζονταν ο καθωσπρεπισμός και η σοβαροφάνεια.

Με ομορφιά και άπλετο θαυμασμό φρόντισε το δέντρο της παράδοσης και έδρεψε τους λογοτεχνικούς καρπούς του, με την λαϊκή γιορτή, την μέθη των θρύλων και των παλιών ιστοριών, την έκσταση του σάτυρου και την μέθεξη του μυστικού χορού που οργιάζει στη καθαρή ψυχή, με τέτοια υλικά πυροδότησε την έμπνευσή του και ντύθηκε στις φλόγες ο νεοελληνικός ρεαλισμός, τυλίχτηκε φωτιά και κόκκινα κάρβουνα το πυρωμένο κορμί της λογοτεχνίας μας, η γλώσσα του παγά λαλέουσα, άρρητο ρήμα, δεν αρκέστηκε σε συμβιβασμούς και κενοδοξίες, σε τυποποιήσεις και φορμαλισμούς.

Σήμερα έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ να αφεθούμε στην γοητεία της παράτολμης γραφής του, να αφήσουμε να χαράξει το πνεύμα μας η μαγική του γραφίδα και έτσι να  έρθουμε πιο κοντά στον άνθρωπο, να βάλουμε τα λόγια του βαθιά μέσα μας για να ζήσουμε ατόφια την ελληνική ψυχή…

Γιατί ο Παπαδιαμάντης είναι αυτή η ψυχή χωρίς τα φτιασίδια και τα πλουμιστά στολίδια που την έντυσαν οι νεωτερικές νόρμες και οι πολυ-πολιτισμικές μας ονειρώξεις, είναι ζωντανός παλμός που έρχεται μέσα από την χιλιόχρονη του έθνους μας ιστορία και πάλλει σε όλο το έργο του, κάθε του λέξη αντηχεί το ύψος και το βάθος του αθάνατου ελληνισμού.

Ας αγκαλιάσουμε με όλο μας το είναι αυτόν τον παντοτινά αδελφό μας και ας αφήσουμε την γλώσσα του μονάχη να μας οδηγήσει με την μυστική της έλξη στην πύλη του αόρατου…

Σε αυτή την πύλη μας περιμένει στο πάλλευκο φως μπροστά, ιερωμένος με του Χριστού την ευλογία και ιεροφάντης των αρχαίων μυστηρίων, γιατί στέκει πάντα εκεί που είναι η αλήθεια, και εκεί σε αυτό το όρυγμα της αιωνιότητας ας ανοίξουμε τα αυτιά στο θρόισμα του, την καρδιά και το μυαλό να εμποτίσουμε με αυτή την αιώνια Ελλάδα που μας άφησε κειμενική παρακαταθήκη.

«Είδα τον ναό της Αθηνάς, είδα τα ερείπια της Σουνιάδος,είδα τους κίονας της Παρθένου, να δέχωνται την μέλαχραν ανταύγεια των βελών και των φίλτρων της Εκάτης, επί των γυμνών και ηγιασμένων και χρισμένων από τας θύελλας και από τους αιώνας μάρμαρά των. Παρ’ ολίγον θα έστελνα φίλημα δια της χειρός… αλλά είχα λησμονήσει από πολλού πως στέλνονται τα φιλλήματα. Ακουσίως έκαμα τον σταυρό μου. Ο χριστιανός της σήμερον έστελλε, δια μέσου ογδοήκοντα γενεών, θρησκευτικόν χαιρετισμόν εις τον ειδωλολάτρη τον προ 25 αιώνων…»

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Δάφνης θα βρείτε τα Άπαντα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη σε τέσσερις τόμους, αλλά και και μεγάλο μέρος του πεζογραφικού του έργου σε αυτοτελή βιβλία. 

Το φωτεινό του άρμα με τα παλαίφωτα έργα του σας περιμένει για να σας οδηγήσει στους απέραντους δρόμους της μαγικής λογοτεχνίας του. 🔵

 

Εκ μέρους της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Δάφνης

Αργύρης Καραβούλιας

Συγγραφέας - Δημοσιογράφος